Trên thực tế, Cục quản lý Môi trường Y tế – Bộ Y tế đã tiến hành triển khai trong 3 năm 2009 – 2011 đề tài nghiên cứu cấp bộ “Nghiên cứu các bệnh liên quan đến amiăng ở những người tiếp xúc”. Đây là một hoạt động thuộc Dự án “Bảo vệ sức khỏe người lao động giai đoạn 2009-2011” do Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản tài trợ thông qua Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã được Chính phủ phê duyệt tại Công văn số 525/TTg-QHQT ngày 08/4/2009 và Bộ Y tế phê duyệt tại Quyết định số 2219/QĐ-BYT ngày 19/6/2009. Nghiên cứu này được thông qua Hội đồng Y đức của Bộ Y tế. Kết quả phỏng vấn tìm tiền sử nghề nghiệp liên quan đến amiăng ở 447 trường hợp (trong 3 năm từ 2009 – 2011 và đây là các trường hợp bệnh liên quan đến amiăng bao gồm ung thư phổi, mảng dày màng phổi và ung thư trung biểu mô) vào nhập viện tại 06 bệnh viện lớn tham gia nghiên cứu cho thấy có 46 trường hợp được chẩn đoán ung thư trung biểu mô màng phổi (Mesothelioma màng phổi). 39 mẫu bệnh phẩm đối tượng được chẩn đoán ung thư trung biểu mô sau đó được lựa chọn gửi sang Bệnh viện Hiroshima, Nhật Bản đã được chuyên gia Nhật Bản xác định chẩn đoán là 8 trường hợp trong đó không có trường hợp nào có tiền sử rõ ràng tiếp xúc nghề nghiệp với amiăng.
Việc quy hết các trường hợp ung thư trung biểu mô ở Việt Nam là do phơi nhiễm với amiăng trắng thực sự không khách quan.
Thứ nhất, tỷ lệ 80% bệnh nhân ung thư trung biểu mô là do amiăng được đưa ra trong báo cáo của WHO. Tỷ lệ này họ đưa ra dựa trên hai nghiên cứu thống kê dựa trên các số liệu về phơi nhiễm với amiăng amphibole và amiăng chrysotile. Trong khi đó, ở Việt Nam chỉ có amiăng chrysotile được sử dụng.
Nghiên cứu thứ nhất, “Asbestos, asbestosis, and cancer: the Helsinki criteria for diagnosis and attribution” (Scand J Work Environ Health 1997;23(4):311-316) khẳng định “khoảng 80% bệnh nhân ung thư trung biểu mô đã từng ít nhiều có phơi nhiễm nghề nghiệp với amiăng”. Nhưng bên cạnh đó, nghiên cứu cũng ghi rõ: “Bỏ qua một số trường hợp ung thư trung biểu mô loại mô học loại lành tính hoặc không rõ ràng có ác tính hay không (…), tất cả các dạng ung thư trung biểu mô ác tính có thể được gây ra bởi amiăng, trong đó khả năng gây ung thư của amphibole cao hơn chrysotile”.
Nghiên cứu thứ hai được tham khảo cho tỷ lệ 80% là “The epidemiology of mesothelioma in historical context” của J.C. McDonald, A.D. McDonald (Eur Respir J, 1996, 9, 1932-1942). 80% thậm chí còn không xuất hiện trong nghiên cứu này, ngoại trừ câu sau: “Trong các nghiên cứu thuộc thời kỳ đầu, chỉ có thiểu số các bệnh nhân nam được cho là do phơi nhiễm nghề nghiệp với amiăng, trong khi đó, tuỳ thuộc vào địa điểm, tỷ lệ hiện nay có thể lên đến 90%”. Tuy nhiên, cũng chính nghiên cứu này nhấn mạnh rằng những nghiên cứu dịch tễ học đều cho thấy tỉ lệ ung thư trung biểu mô cao hơn hẳn ở những mỏ và nhà máy có sử dụng amiăng amphibole do độ bền sinh học cao của loại amiăng này. Hơn nữa “Amiăng trắng dùng trong công nghiệp thường chứa hàm lượng thấp sợi tremolite (một loại amphibole), yếu tố có thể lý giải số lượng ít trường hợp ung thư trung biểu mô được gắn với loại sợi amiăng này [tức amiăng trắng]”.
Thực tế, khoa học vẫn chưa có câu trả lời liệu amiăng trắng có gây ung thư trung biểu mô hay không. Trong tham luận trình bày tại Hội thảo Kỹ thuật về Amiăng Chrysotile tổ chức bởi Ban Thư ký Công Ước Rotterdam ngày 30-31 tháng 3 tại Geneva, TS. Dana Loomis của IARC công nhận rằng bằng chứng hiện nay cho thấy khả năng gây ung thư trung biểu mô của amiăng chrysotile thấp hơn amiăng amphibole – mặc dù chất lượng dữ liệu còn hạn chế.
Nghiên cứu năm 1998 của Ilgren và Chatfield thậm chí còn kết luận: “Rất có thể chưa từng có bất kỳ trường hợp ung thư trung biểu mô nào được kết luận, chứng minh về mặt lâm sàng và bệnh lý ở bất kỳ ngành công nghiệp sản xuất nào như xi măng, sản phẩm ma sát, hoặc dệt may, với hàng chục nghìn công nhân, nơi chỉ có amiăng chrysotile được sử dụng”. (Ilgren and Chatfield. Indoor Built Environ, 1998)
Các tổ chức phi chính phủ khi vận động chính sách y tế đã lấy các con số 107.000 người và 8 trường hợp ung thư trung biểu mô ở Việt Nam như là một bằng chứng bệnh tật do amiăng trắng gây ra là không có cơ sở. Việc sử dụng các con số này để trình bày tại các Hội thảo, hội nghị 17/06/2014; 10/12/2013; 23/12/2014; 22/04/2015; 30/05/2015; toạ đàm trực tuyến trên VOV 26/04/2015; và trả lời phỏng vấn trên các báo như Vietnamnet…gây định hướng sai lệch cho truyền thông và dư luận, khiến hiểu sai về kết quả khoa học.