Cuối thế kỷ 19, amiang đã được khai thác quy mô lớn để phục vụ cho công cuộc sản xuất và xây dựng. Thời điểm này, amiang nổi tiếng là sợi khoáng tự nhiên có nhiều đặc tính ưu việt về độ bền kéo trung bình, khả năng hấp thụ âm thanh, chống cháy và cách nhiệt hiệu quả… Tuy nhiên đây cũng là giai đoạn các loại sợi amiang chưa được phân biệt rõ ràng về mặt bản chất và ảnh hưởng tới sức khỏe con người, dẫn đến việc sử dụng tràn lan và thiếu kiểm soát.

Các loại amiang chính cần được phân biệt

Giới khoa học đã chia amiang làm hai nhóm chính gồm amphibole và serpentine. Trong đó, nhóm amphibole (hay còn gọi là nhóm amiang nâu, xanh) có cấu tạo dạng thẳng, nhám, hình kim và chu kỳ bán tiêu hủy chậm. Đặc tính này khiến amiang nhóm amiphole tiềm tàng nhiều rủi ro cho sức khỏe con người như dễ gây ra các khối u mà sau 10-20 năm ủ bệnh có thể phát tác thành ung thư và các bệnh phổi.

Amiang nhóm serpentine và amiang nhóm amphibole.

Tại vùng Pibara của Úc, mỏ amiang xanh từng mang lại sự thịnh vượng cho thị trấn Wittenoom đã phải đóng cửa vĩnh viễn vì gây ra nhiều nguy hiểm tiềm tàng cho sức khỏe con người. Hiện nay, nhóm amiang màu cũng đã bị cấm khai thác và sử dụng dưới mọi hình thức trên toàn thế giới.

Trái ngược với amiang amphibole, nhóm serpentine hay amiang trắng lại cho thấy khả năng sử dụng an toàn và có kiểm soát. Serpentine có cấu tạo dạng xoắn, xốp mềm và đã được chứng minh về khả năng đào thải ra khỏi phổi sau 0,3 – 11 ngày. Sợi này cũng có thể bị phân hủy bởi môi trường axit do các đại thực bào tạo ra. Vì vậy, đây là loại sợi amiang duy nhất được sử dụng trong các ngành công nghiệp hiện nay.

Hiệu quả kinh tế – xã hội từ ứng dụng amiang trắng

Với những tính năng ưu việt vốn có của sợi amiang, amiang trắng được ứng dụng phổ biến làm nguyên liệu đầu vào cho hơn 3000 sản phẩm như vật liệu cách điện, cách nhiệt, ngành oto, hàng không, dược, dầu mỏ, hạt nhân, vật liệu chống cháy, dệt may…

Tại Việt Nam, sợi amiang trắng được sử dụng chủ yếu cho ngành sản xuất tấm lợp fibro xi măng. Đây là một vật liệu xây dựng có vai trò hết sức quan trọng trong đời sống của người dân tại các vùng khó khăn, vùng sâu vùng xa, biển đảo vì giá thành rẻ và độ bền cao. Trong các chương trình xóa đói giảm nghèo, hỗ trợ đồng bào sau thiên tai bão lũ, tấm lợp fibro xi măng cũng thường được huy động vì dễ vận chuyển và lắp đặt.

Mặc dù thị trường cho tấm lợp fibro xi măng có phần thu hẹp hơn trước nhưng đây vẫn là ngành đó đóng góp lớn cho ngân sách nhà nước và tạo ra công ăn việc làm ổn định cho hàng nghìn người lao động.

Hiện nay để đảm bảo sản xuất an toàn khi sử dụng sợi amiang trắng, các doanh nghiệp đều phải tuân thủ quy định về nồng độ bụi sợi, công nghệ sản xuất, an toàn lao động và vệ sinh môi trường. Những nỗ lực này đã cho thấy kết quả tích cực khi các nghiên cứu không ghi nhận trường hợp nào mắc bệnh phổi nghiêm trọng do phơi nhiễm với sợi amiang trắng. Điều này cũng cho thấy sợi amiang trắng có thể sử dụng an toàn và có kiểm soát để mang lại hiệu quả kinh tế, xã hội.